O Instytucie

„Od lat trwały starania o to, by powołać instytut, który zajmowałby się kultywowaniem tradycji i historii Śląska. Postanowiliśmy, że powołamy dział Biblioteki Śląskiej, który zajmie się tym tematem i będzie stanowił jego podwaliny. Dzięki temu będzie można merytorycznie i instytucjonalnie zająć się tą zapominaną dotąd dziedziną”.

Adam Matusiewicz, Marszałek Województwa Śląskiego

Decyzją Sejmiku Śląskiego w 2011 roku powołano Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej.

„Utworzenie Instytutu odbieram z radością i satysfakcją. To postulat, który od lat wysuwały środowiska naukowe”.
Prof. zw. dr hab. Jan Malicki, Dyrektor Biblioteki Śląskiej w Katowicach

Powołanie IBR jest rezultatem kilkuletnich starań o przywrócenie w Katowicach instytucji o charakterze naukowo-badawczym.

Instytut Śląski, pierwszy ośrodek zajmujący się badaniami regionalnymi w Katowicach, powołany został w 1934 roku przez Romana Lutmana. Działał do 1949 roku; w czasie wojny – konspiracyjnie. W 1957 roku podjęto decyzję o kontynuowaniu badań nad regionem przez Śląski Instytut Naukowy im. Jacka Koraszewskiego. Instytut ten zakończył swoją działalność w 1992 roku. Bibliotece Śląskiej udało się przejąć i zabezpieczyć jego księgozbiór, który obecnie będzie służyć jako zaplecze naukowe Instytutu Badań Regionalnych. Materiały archiwalne związane z działalnością zarówno przedwojennego Instytutu Śląskiego, jak i Śląskiego Instytutu Naukowego przechowywane są przez Archiwum Państwowe w Katowicach.

Kierownictwo objął w marcu 2012 roku prof. zw. dr hab. Ryszard Kaczmarek, dyrektor Instytutu Historii na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego. W grudniu 2011 roku odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Naukowej Instytutu Badań Regionalnych.

Członkami Rady Naukowej Instytutu Badań Regionalnych zostali:

• Prof. zw. dr hab. Andrzej Barczak
• Prof. dr hab. Krzysztof Biliński
• Prof. dr hab. Ewa Chojecka
• Prof. zw. dr hab. Julian Gembalski
• Prof. dr hab. Krystyna Kossakowska-Jarosz
• Dr Andrzej Krzystyniak
• Doc. dr hab. Jana Raclavská
• Prof. dr hab. Dariusz Rott
• Prof. zw. dr hab. Grażyna Szewczyk
• Prof. zw. dr hab. Wojciech Świątkiewicz

W roku 2016 po upłynięciu kadencji Rady Naukowej powołano w jej skład następujące osoby:

• Przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej: Prof. dr hab. Dariusz Rott – profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Śląskiego, redaktor naczelny miesięcznika społeczno-kulturalnego „Śląsk”
• Prof. zw. dr hab. Andrzej Barczak – profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katedra Ekonometrii
• Prof. dr hab. Ewa Chojecka – profesor historii sztuki, członek Komitetu Nauk o Sztuce Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk
• Prof. zw. dr hab. Julian Gembalski – profesor Akademii Muzycznej w Katowicach, kierownik Katedry Organów i Klawesynu
• Prof. UŚ. dr hab. Zbigniew Kadłubek –  profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Śląskiego, kierownik Katedry Literatury Porównawczej na Wydziale Filologicznym
• Prof. dr hab. Krystyna Kossakowska-Jarosz – profesor Uniwersytetu Opolskiego, Katedra Literatury Romantyzmu
• Doc. dr hab. Jana Raclavská – profesor Uniwersytetu Ostrawskiego, Katedra Slawistyki i Studiów Języka Polskiego
• Prof. zw. dr hab. Grażyna Barbara Szewczyk – profesor  Uniwersytetu Śląskiego, dyrektor Instytutu Filologii Germańskiej
• Prof. zw. dr hab. Wojciech Świątkiewicz – profesor  Uniwersytetu Śląskiego, dyrektor Instytutu Socjologii
• Prof. dr hab. Inż. Marek Gzik – profesor Politechniki Śląskiej, dziekan Wydziału Inżynierii Biomedycznej

Cele Instytutu Badań Regionalnych:

• prowadzenie interdyscyplinarnej działalności naukowo-badawczej na potrzeby regionu
• przygotowywanie programów i materiałów na potrzeby edukacji regionalnej
• prowadzenie działalności wydawniczej
• inicjowanie debat publicznych na temat bieżącej sytuacji społecznej regionu
• upowszechnianie wyników badań naukowych
• popularyzacja wiedzy o regionie wśród jego mieszkańców
• wzmacnianie więzi społecznych na poziomie regionalnym
• zwiększenie poziomu uczestnictwa kulturalnego i społecznego mieszkańców regionu
• integracja środowiska regionalnych badaczy