Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej został powołany decyzją Sejmiku Śląskiego w 2011 roku. Swoją działalność rozpoczął od końca marca 2012 roku, kiedy jego kierownikiem został prof. zw. dr hab. Ryszard Kaczmarek, kierownik Zakładu Archiwistyki i Historii Śląska na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego. 

Do zadań Instytutu Badań Regionalnych należy:

• prowadzenie interdyscyplinarnej działalności naukowo-badawczej na potrzeby regionu,
• przygotowywanie programów i materiałów na potrzeby edukacji regionalnej,
• prowadzenie działalności wydawniczej,
• inicjowanie debat publicznych na temat bieżącej sytuacji społecznej regionu,
• upowszechnianie wyników badań naukowych,
• popularyzacja wiedzy o regionie wśród jego mieszkańców,
• wzmacnianie więzi społecznych na poziomie regionalnym,
• zwiększenie poziomu uczestnictwa kulturalnego i społecznego mieszkańców regionu,
• integracja środowiska regionalnych badaczy.

Obecnie Instytutu Badań Regionalnych prowadzi kilka projektów:

• Encyklopedię Województwa Śląskiego „EWoŚ„,
• Platformę Edukacji Regionalnej Eduś,
• Portal GEOHIST (projekt w trakcie realizacji),
• Portal „Debaty„.

IBR jest organizatorem konferencji naukowych i popularnonaukowych oraz współorganizatorem konkursu „Olimpiada Wiedzy o Górnym Śląsku„, a także wydawcą czasopisma „Zaranie Śląskie. Seria Druga” i szeregu publikacji, o których można przeczytać w zakładce „Publikacje„.