Platforma Edukacji Regionalnej Eduś

Platforma Eduś to miejsce, gdzie znajdują się materiały do edukacji regionalnej przeznaczone dla uczniów i nauczycieli z terenu województwa śląskiego.

Geneza Eduś

Od samego początku istnienia Instytut Badań Regionalnych rozpoczął prace zmierzające do wykorzystania w praktycznej edukacji szkolnej badań regionalnych prowadzonych od wielu lat przez różne placówki naukowe. Tak zrodziła się idea stworzenia Podręcznika Edukacji Regionalnej, bo w ten sposób początkowo nazwano cel projektu. IBR chciał w ten sposób, obok wypełniania zadań naukowych, zaspokoić również potrzeby utylitarne mieszkańców regionu. Od wielu lat bezskutecznie próbowano opracować w miarę zwarty i wielodziedzinowy system pomocy szkolnych na potrzeby edukacji regionalnej. Po wstępnych pracach koncepcyjnych przeważyła idea stworzenia nie tradycyjnego podręcznika, ale nowoczesnej platformy cyfrowej, której ostatecznie nadano nazwę Platforma Edukacji Regionalnej – Województwo Śląskie Przyroda, Społeczeństwo, Kultura, w skrócie – Eduś.

Eduś, oprócz tematów obejmujących całe województwo śląskie, gdzie każdy z subregionów znajduje także swoje odzwierciedlenie, zawiera również odrębne grupy tematów przyporządkowanych do wyraźnie odmiennych od części górnośląskiej obszarów. Autorzy nie mieli zamiaru tworzyć definicji tych obszarów. Przyjęty przez nas podział na grupy zagadnień (1. Górny Śląsk; 2. Śląsk Cieszyński. Zachodnia Małopolska; 3. Zagłębie Dąbrowskie i ziemia zawierciańska, 4. Ziemia częstochowska; 5. Ziemia jaworznicko-chrzanowska) ma wyznaczać więc tylko pewne obszary, gdzie zachodziły swoiste procesy przyrodnicze, społeczne albo kulturowe, a nie definiować regiony, lub tym bardziej wyznaczać ich granice. W treściach lekcji ich twórcy odwołują się zawsze do tego, czy chodzi nam o regiony historyczne, geograficzne, administracyjne czy kulturowe. Podział na grupy zamieszczony w spisie treści ma zaś tylko ułatwiać odnalezienie tematów lekcji związanych z miejscem zamieszkiwania.

Odbiorcy

Projekt został przygotowany z myślą o uczniach szkół gimnazjalnych i liceów. Autorzy Projektu zdają sobie sprawę z wagi problemu wprowadzenia treści związanych z edukacją regionalną również na poziomie przedszkolnym i nauczania początkowego. Takie sugestie pojawiały się często podczas spotkań z nauczycielami pracujących z młodszymi uczniami. W obecnej wersji kierujemy jednak Platformę do młodzieży starszej, w wieku 12-18 lat, do tego przedziału wiekowego były dobierane treści Eduś.

Twórcy Projektu, mając świadomość, że realizacja osobnego przedmiotu nauczania (ścieżki międzyprzedmiotowej), nie jest częstym rozwiązaniem realizowanym w szkole, z góry założyli pełną swobodę korzystania przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów z lekcji zawartych w Eduś. Cele nauczania i treści były tak dobierane, by przy realizacji tematów z poszczególnych przedmiotów wykorzystywać istniejące w bezpośrednim otoczeniu uczniów przykłady. Nie oznacza to więc konieczności realizacji wszystkich proponowanych na platformie tematów. Cechą zasadniczą Eduś jest pełna dowolność wyboru zarówno przedmiotów, jak i fragmentów przygotowanych zagadnień. Jesteśmy również świadomi obszerności poszczególnych tematów, ale zakładamy możliwość samodzielnej selekcji informacji przez nauczyciela i uczniów.

Dostarczamy nauczycielowi (ale także uczniom i rodzicom) propozycję poszerzenia wiedzy i umiejętności. Sposób wykorzystania Platformy pozostaje wyłącznie w gestii odbiorców.

Etapy  realizacji Projektu

Do realizacji projektu przystąpiono w 2012 roku. Oprócz opracowania podstawowych założeń Platformy, przeprowadzono analizę wydawnictw podobnego typu, zarówno w kraju jak i zagranicą. Nawiązano w tym celu współpracę z regionalnymi stowarzyszeniami zajmującymi się od dawna edukacją regionalną i posiadającymi dzięki zatrudnianym tam nauczycielom znaczne doświadczenie zawodowe. Wstępną koncepcję Eduś zaprezentowano na kilku spotkaniach z nauczycielami podczas warsztatów eksperckich, a także w trakcie konferencji poświęconych edukacji regionalnej. Corocznie postępy w realizacji Projektu konsultowała Rada Naukowa IBR BŚ, pracująca pod przewodnictwem prof. Dariusza Rotta.

Całość prac merytorycznych nad przygotowaniem projektu powierzono dr. hab. Maciejowi Ficowi. Kierownikiem zespołu akademickiego, opracowującego założenia naukowe, był dr hab. Lech Krzyżanowski. Kierownictwo zespołu dydaktycznego, odpowiedzialnego za dydaktyzację przygotowanych materiałów, objął  dr hab. Adam Hibszer. Prace redakcyjne, koncepcyjne i techniczne organizowała Anna Kubica reprezentująca IBR. Autorzy i recenzenci poszczególnych lekcji pochodzili z różnych ośrodków z całego województwa śląskiego.

Podczas konferencji metodologicznej zorganizowanej przez IBR w październiku 2012 roku ustalono zakres działań dla poszczególnych członków zespołów (makietę podręcznika, liczbę stron, zasady przygotowania tekstów autorskich). Przygotowano także wstępne zagadnienia, które miały zostać rozwinięte w tekstach autorskich. Przewidziano wówczas zaprezentowanie gimnazjalistom i licealistom tematyki dotyczącej województwa śląskiego na kilku płaszczyznach: socjologicznej, politologicznej, historycznej, ekonomicznej, etnologicznej, językoznawczej i literaturoznawczej, kulturoznawczej, wiedzy o religii, geograficznej, biologicznej oraz odnoszącej się do ochrony środowiska.

W latach 2012-2013 opracowano część „akademicką” Eduś. W kolejnych dwóch latach prace nad Eduś uległy zahamowaniu, pojawiły się trudności w sfinansowaniu wersji elektronicznej. Dopiero od drugiej połowy 2015 roku na nowo podjęto intensywne prace nad Projektem. Zespół dokonał dydaktyzacji zgromadzonego materiału, a jednocześnie firma „Gorrion” przygotowywała technicznie platformę cyfrową. Od kwietnia 2016 roku Platforma Eduś znajdowała się w fazie testów i sprawdzania narzędzi umożliwiających jej wykorzystanie przez uczniów i nauczycieli. Od czerwca 2016 roku rozpoczęto wprowadzanie 30 pierwszych tematów wybranych z wszystkich przewidywanych przedmiotów.

Od 2017 roku rozpoczęliśmy II etap projektu – przyjmowanie propozycji scenariuszy lekcji ze strony zainteresowanych nauczycieli regionalistów. Przy wykorzystaniu istniejącej platformy cyfrowej będą one edytowane jako dodatkowe lekcje edukacji regionalnej z poszczególnych przedmiotów. Zamierzamy także, po przeprowadzonych konsultacjach z nauczycielami i wszystkimi zainteresowanymi edukacją regionalną, zaproponować tematy następnych lekcji obejmujących całe województwo śląskie i wprowadzić je do Eduś.