Ruszyła XIII edycja konkursu OWoGŚ
Aktualności6 marca ruszyła XIII edycja konkursu Olimpiada Wiedzy o Górnym Śląsku. W tym roku przebiega pod hasłem:
Migracje na Górnym Śląsku. Ich wpływ na społeczeństwo, gospodarkę, krajobraz i kulturę regionu
Górny Śląsk od wieków był regionem wszelakich migracji. W czasie wojen o Śląsk Polaków i Czechów (X-XII wiek) migracje miały charakter przemieszczeń grup ludności należącej do różnych plemion słowiańskich. W XIII wieku na zaproszenie piastowskich książąt przybyli tu osadnicy z krajów Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, a w XVII i XVIII wieku docierała tu ludność protestancka prześladowana przez Habsburgów. Po wybuchu rewolucji przemysłowej pojawili się na Śląsku najpierw fachowcy, sprowadzani głównie z różnych krain niemieckich, ale także Anglii i Szkocji (np. John Baildon), a później rzesza robotników szukających pracy w kopalniach i hutach – ci przyjeżdżali z wiejskich okolic Śląska, ale także np. z Wielkopolski czy z głębi Niemiec, również z terenów ówczesnego zaboru rosyjskiego.
W połowie XIX wieku do Stanów Zjednoczonych „wyjechała za chlebem” grupa Górnoślązaków z terytorium obecnego województwa opolskiego; przewodził jej ks. Leopold Moczygemba. Dla niektórych celem emigracji była Brazylia. Z kolei na przełomie XIX i XX wieku Mysłowice stały się centrum emigracji do USA przede wszystkim dla wychodźców z Galicji.
Jeszcze inny charakter miały migracje w XX i w XXI wieku. Po podziale Górnego Śląska w 1922 roku 90 tysięcy mieszkańców przeprowadziło się za zachodnią stronę nowo wytyczonej granicy, a 30 tysięcy – za wschodnią; jednocześnie z Galicji przybyli na teren województwa śląskiego urzędnicy i nauczyciele. Exodus nasilił się po wygaśnięciu konwencji genewskiej (w 1937 roku), dotyczyło to szczególnie ludności żydowskiej, która osiedlała się na tych terenach od czasów średniowiecza.
II wojna światowa najgłębiej przekształciła strukturę narodowościowo-etniczną regionu, co wiązało się z polityką hitlerowskich Niemiec, a potem komunistycznej Polski. Jedni i drudzy chcieli pozbyć się z tego terenu tych, których kwalifikowali jako nie nadających się do asymilacji: czyli w czasie okupacji wyrzucano tych, którzy nie podpisali niemieckiej listy narodowościowej, zaś po zakończeniu wojny nowa komunistyczna władza wysiedlała tych, którzy ją podpisali. Totalitarne władze rozstrzygały, kto może zostać zniemczony lub kto – po złożeniu deklaracji lojalności – może zostać uznany za mieszkającego na Śląsku Polaka.
W wyniku procesu wysiedleń po 1945 roku opuściło Górny Śląsk około 700 tysięcy osób. Bezpośrednio po wojnie dokonywano także deportacji robotników do zakładów przemysłowych znajdujących się na terenie ZSRR. (z jednej tylko, bytomskiej kopalni Bobrek, wywieziono na początku 1945 roku 900 osób).
Deportowanych zastępowała polska ludność wysiedlona przez sowieckie władze z dawnych kresów wschodnich, czyli z terenów dzisiejszej Litwy, Białorusi i Ukrainy, a także polscy reemigranci z Francji i Belgii. Druga fala migrantów dotarła na Śląsk po 1957 roku, część z nich osiadła m.in w rozbudowywanych wtedy intensywnie Tychach, a nieco później także w Jastrzębiu Zdroju. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, wraz z narastającym rozczarowaniem powojenną Polską zaczęła wzrastać ilość wniosków wyjazdowych do Republiki Federalnej Niemiec – liczba Ślązaków tam się osiedlających zależała od decyzji komunistycznych władz. Największa fala migrantów (nie tylko ze Śląska) wezbrała w przełomowym 1989 roku. Jak szacują niemieccy badacze, ze Śląska wyjechało do Niemiec – w ramach akcji łączenia rodzin lub po prostu ze względów ekonomicznych – przeszło pół miliona osób. Dziesięciolecia powojenne charakteryzowały się rozwojem przemysłu górnośląskiego, obok starych kopalń budowano nowe, co powodowało napływ pracowników wywodzących się z całej Polski. W tzw. latach gierkowskich w wielu miastach wyrosły dla nich wielkie nowe osiedla.
Jeszcze inny charakter miała migracja, która nastąpiła po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Dotyczyła ona obywateli z wszystkich regionów Polski, także mieszkańców województwa śląskiego. Najczęściej wiązali oni przyszłość z Wielką Brytanią i Irlandią, które pierwsze otworzyły rynek dla obywateli Europy Środkowo-Wschodniej.
Zjawiskiem, dotyczącym zarówno województwa śląskiego, jak i całej Polski, jest także ruch migracyjny wywołany wybuchem wojno rosyjsko-ukraińskiej. Uchodźcy z Ukrainy osiedlili się w wielu miastach naszego regionu, tu znaleźli pracę czy podjęli naukę.
Migracje zatem, rozumiane jako względnie trwałe zmiany miejsca pobytu jednostek i grup w ramach określonej przestrzeni (określenie Hieronima Kubiaka i Krystyny Slany) na stałe wpisują się w dzieje naszego regionu.
Ich wpływ na kształtowanie się społeczeństwa, gospodarkę, krajobraz i kulturę regionu jest silny i trwały. Spośród trzech kategorii używanych od dawna na Śląsku: pnioki (ludność rodzima), krzoki (ludność osiadła, mniej zasymilowana), ptoki (migranci traktujący region tranzytowo), liczebność grupy pierwszej kategorii wyraźnie się zmniejsza. Nie znaczy to wprawdzie, że tradycyjna śląska rodzina trafia do lamusa, czy chociażby sztambucha, ale przecież wraz z odchodzeniem kolejnych pokoleń zanikają lub zmieniają się praktykowane przez Ślązaków tradycje.
Przeobraża się także specyfika regionu, który – po przeszło dwóch wiekach przemysłowej odysei – nabiera charakteru postindustrialnego. Wynika to i z sytuacji wewnętrznej (np. wyeksploatowania złóż mineralnych) i z zewnętrznej – odchodzenia od gospodarki opartej na węglu w całej Unii Europejskiej.
Wywiera to również wpływ na kształt kultury regionu. „Krajobraz artystyczny Górnego Śląska jest z istoty swej wielowarstwowy, ukierunkowany odśrodkowo niczym wielka obrotowa scena. Region jest tedy ziemią wielkiego pogranicza” (Ewa Chojecka). Na jego dorobek składają się dzieła nie tylko autochtonów, ale i twórców niemieckich, morawskich, czeskich, żydowskich oraz artystów przybywających na Śląsk z różnych części Polski.
Świadectwem tych procesów są m.in. mowa Górnoślązaków (zawierająca germanizmy i bohemizmy) oraz literatura pisana po niemiecku, czesku, polsku, a ostatnio także po śląsku (np. proza Szczepana Twardocha, spektakle Teatru Śląskiego).
Sądzimy, że opisane tu przemiany, dokonujące się przecież na naszych oczach, staną się inspirującym materiałem do przeprowadzania własnych obserwacji, do podjęcia badań lub dokonania nowatorskich analiz i interpretacji.
Zapraszamy do udziału w XIII edycji naszego konkursu!
Tematy prac są dostępne na stronie konkursu.
Zgłoszenia do konkursu można przesyłać za pomocą formularza google do 5 kwietnia.
You may also like
Archiwa
- grudzień 2023
- październik 2023
- wrzesień 2023
- marzec 2023
- styczeń 2023
- grudzień 2022
- listopad 2022
- październik 2022
- czerwiec 2022
- maj 2022
- luty 2022
- grudzień 2021
- luty 2021
- listopad 2020
- październik 2020
- wrzesień 2020
- sierpień 2020
- lipiec 2020
- marzec 2020
- luty 2020
- grudzień 2019
- listopad 2019
- październik 2019
- wrzesień 2019
- sierpień 2019
- czerwiec 2019
- maj 2019
- kwiecień 2019
- marzec 2019
- luty 2019
- styczeń 2019
- grudzień 2018
- październik 2018
- wrzesień 2018
- sierpień 2018
- czerwiec 2018
- maj 2018
- kwiecień 2018
- marzec 2018
- luty 2018
- styczeń 2018
- październik 2017
- wrzesień 2017
- lipiec 2017
- czerwiec 2017
- maj 2017
- kwiecień 2017
- marzec 2017
- luty 2017
- listopad 2016
- październik 2016
- czerwiec 2016
- marzec 2016
- luty 2016
- styczeń 2016
- grudzień 2015
- listopad 2015
- październik 2015
- sierpień 2015
- czerwiec 2015
- maj 2015
- marzec 2015
- luty 2015
- styczeń 2015
- grudzień 2014
- październik 2014
- wrzesień 2014
- sierpień 2014
- maj 2014
- marzec 2014
- luty 2014
- styczeń 2014
- grudzień 2013
- listopad 2013
- październik 2013
- wrzesień 2013
- sierpień 2013
- czerwiec 2013
- maj 2013
- kwiecień 2013
- marzec 2013
- luty 2013
- styczeń 2013
- grudzień 2012
- listopad 2012
- październik 2012
- wrzesień 2012
- lipiec 2012
- czerwiec 2012
- maj 2012
- kwiecień 2012
Calendar
P | W | Ś | C | P | S | N |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
28 | 29 | 30 | 31 |