A jednak kolej VI

A jednak kolej VI –
“To naprawdę ludzie wybrani z naszego społeczeństwa” (J. Ginsbert)
– kolejarze na ziemiach polskich w XIX–XX w.

W XIX w. maszynista w Rosji miał status kolejarza “drugiej klasy”, “smolucha”, brudnego od ciężkiej pracy przy obsłudze parowozu. W okresie międzywojennym J. Ginsbert napisał o tej grupie zatrudnionych w przedsiębiorstwie “Polskie Koleje Państwowe”, że są “wybrani” ze społeczeństwa. Status ten utrzymał się w kolejnych dekadach, po czym uległ kolejnej modyfikacji wraz ze zmianami postrzegania pracy na kolei (widocznymi w badaniach socjologów). Państwowa kolej w Polsce w różnych latach swojego istnienia zatrudniała (łącznie, w skali roku) od 200 do nawet 400 tys. osób. Jeśli doliczyć do tego członków rodzin odsetek osób pracujących lub związanych z branżą był spory.

Z biegiem czasu grupa zawodowa kolejarzy uzyskała znaczną niezależność od typowych norm zawodowych, którego symbolem stały się tzw. pragmatyki służbowe. Relatywnie wysokie uposażenia na niektórych stanowiskach (np. maszynistów, kierowników pociągów) oraz intensywne działania socjalne przedsiębiorstw kolejowych (budowa osiedli robotniczych, mieszkania zakładowe sięgające swymi początkami XIX w.), a także kolejarski mundur, przyczyniły się do wytworzenia się etosu pracy kolejarza, ważnego, jak się wydaje, dla budowy etosu pracy o bardziej uniwersalnym charakterze.

Badania nad dziejami tej grupy zawodowej na ziemiach polskich, mimo upływu lat, pozostawiają wiele otwartych pytań badawczych. Wśród nich warto wymienić m.in.

• biografie wybranych postaci, w tym wszystkich ministrów odpowiedzialnych za kolej w Polsce po 1918 r.
• status zawodowy kolejarzy (pragmatyka), w tym względem innych grup zawodowych
• warunki życia i pracy kolejarzy (w tym strajki, protesty)
• kobiety zatrudnione w kolejnictwie
• wyszkolenie i droga zawodowa
• liczebność i fluktuacja zawodowa
• różnice międzyzaborowe
• status kolejarzy nie będących pracownikami kolei państwowych (wąskotorowych, przemysłowych)
• etos pracy
• przedstawienia kolejarzy w kulturze i sztuce

Wskazane grupy pytań są jedynie przykładowymi zagadnieniami, które mogą stać się przedmiotem inspiracji i zaproszeniem do udziału w konferencji. Są nadto, co oczywiste, różne na przestrzeni niemal 200 lat działania sieci kolejowej na ziemiach polskich.

Organizatorzy:

Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej, Stowarzyszenie Humanistyczne „Europa, Śląsk,Świat Najmniejszy”

dr Janusz Mokrosz, dr Dawid Keller

KARTA ZGŁOSZENIOWA – Zgłoszenia udziału wraz z abstraktem o objętości do 1000 znaków prosimy przesyłać do 15 września 2023 r. na adres janusz.mokrosz@bs.katowice.pl

Udział w konferencji jest bezpłatny. Organizatorzy nie pokrywają kosztów transportu, ani nie zapewniają noclegów dla uczestników. Teksty wystąpień zostaną opublikowane w punktowanej recenzowanej monografii naukowej w 2023 r.

Konferencja jest elementem cyklu „A jednak kolej”.