Trzeci numer – Zaranie Śląskie. Seria druga

Rocznik 3 (2017)

ISSN 0044-183X

Najnowszy numer „Zarania Śląskiego Serii drugiej” ma w znacznej mierze charakter literacki, przybliżając sylwetki pisarzy niemieckojęzycznych związanych miejscem urodzenia bądź twórczą działalnością z Górnym Śląskiem. Przywołana zostaje postać Maxa Ringa, lekarza i publicysty, który swój pisarski talent rozwinął w Berlinie. Jako pisarz dokumentował historię i przemiany współczesnego mu życia kulturalnego w metropolii drugiej połowy dziewiętnastego wieku. Z kolei urodzony w Szarleju Hans Marchwitza zapisał się w dziejach niemieckojęzycznej literatury na Śląsku jako autor powieści o ciężkiej pracy i dniu codziennym górników pracujących w miejscowych kopalniach i w Zagłębiu Ruhry. Trzeci z przywołanych pisarzy, Jochen Klepper, z wykształcenia teolog protestancki, utrwalił w autobiograficznej prozie obraz dzieciństwa spędzonego nad rzeką Odrą, natomiast w dziennikach powstałych w latach nazistowskiej dyktatury dał wstrząsające świadectwo prześladowań, bezradności i wewnętrznego buntu artysty, człowieka głęboko religijnego i zniewolonego przez reżim. Anton Oskar Klaußmann, publicysta i autor kilkudziesięciu powieści, w tym także historycznych, należących do literatury popularnej, był jednym z nielicznych twórców, którzy podjęli temat wzrastającej w dużych miastach pod koniec XIX wieku przestępczości. Opisywał w szczegółach nie tylko świat berlińskich złodziei i zbrodniarzy, mężczyzn i kobiet, ale i wskazywał na przyczyny występków. Jego najbardziej znana książka to jednak „Górny Śląsk przed laty”, która przypomina dzieje śląskiego przemysłu górniczego i hutniczego, szkolnictwa i kolejnictwa. Porównując teraźniejszość z przeszłością, autor wypełnia narrację osobistymi wspomnieniami, wplatając w nie obserwacje o życiu codziennym i obyczajach Górnoślązaków. Ostatnia z przywołanych postaci to August Scholtis. Adresował swoje utwory, powieści i opowiadania przede wszystkim do czytelnika zainteresowanego tematyką Górnego Śląska, historią regionu, jego przeobrażeniami społecznymi oraz językiem i skomplikowaną kwestią tożsamości mieszkańców górnośląskiego pogranicza. Wartym uwagi jest artykuł prezentujący spojrzenie historyka i literaturoznawcy na powieść Scholtisa Ostwind.

Cały numer PDF

Spis treści

STUDIA
Marek Kryś, Górnego Śląska do Berlina: pisarz Max Ring
Michał Skop, Hans Marchwitza – „Górnik i pisarz” ze Śląska
Marta J. Bąkiewicz, Znad europejskiej rzeki do światowej metropolii. Przyczynek do literackiej biografii Jochena Kleppera
Grażyna B. Szewczyk, Ze Śląska do Berlina. Pisarskie drogi Antona Oskara Klaußmanna i Augusta Scholtisa
Grażyna B. Szewczyk, Ryszard Kaczmarek, Ostwind Augusta Scholtisa – na nowo odkryta powieść o Górnym Śląsku
MISCELLANEA
Halina Nocoń, Życie codzienne w czasie Wielkiej Wojny w świetle kronik szkolnych ziemi pszczyńskiej
ANEKS: Fragment Kroniki szkoły w Ćwiklicach
Edward Długajczyk, Nim wybuchło pierwsze powstanie śląskie 1919 roku
Maja Drzazga-Lech, Mity moniuszkowskie w górnośląskiej kulturze. Socjologiczna analiza XX-wiecznej
recepcji postaci kompozytora kreowanej przez Związek Śląskich Kół Śpiewaczych
RECENZJE
Julia Rott-Urbańska, Widmo socrealizmu na Górnym Śląsku. Recenzja książki Literatura światów
planowanych. O prozie socrealistycznej na Górnym Śląsku
Ryszard Kaczmarek, Wydawnictwo źródłowe: Andrzej Cinciała, Dziennik 1846–1853
Dariusz Nawrot, Recenzja książki Henryka Kocója Dyplomaci sascy wobec Sejmu Wielkiego
Julia Rott-Urbańska, Sprawozdanie z konferencji 500 lat Reformacji na Górnym Śląsku

BIBLIOGRAFIA

Agnieszka Magiera, Anita Tomanek, Piśmiennictwo o Śląsku w wyborze (2014-2015)