Nowy numer „Szkiców Archiwalno-Historycznych”
Aktualności„Szkice Archiwalno-Historyczne” nr 12, 2015
Region w Państwie – Państwo w regionie. Górny Śląsk w państwie Habsburgów i Hohenzollernów (1742–1918). Red. R. Gehrke, B. Kalinowska-Wójcik, D. Keller
” (…) W tekstach zamieszczonych w kolejnym tomie „Szkiców Archiwalno-Historycznych” autorzy starali się odpowiedzieć na kilka ważnych pytań. Czy znaczne oddalenie od Berlina i Wiednia przekładało się na marginalizację i opóźnienie wprowadzania zmian i procesów modernizacyjnych? Czy Górny Śląsk był peryferiami, daleką „prowincją”, gdzie zmiany zachodziły znacznie później niż w innych częściach państwa? A może istotne znacznie gospodarcze wywołało efekt wręcz odwrotny i spowodowało, że Górny Śląsk stał się pod pewnymi względami regionem przodującym, wręcz inicjującym pewne zmiany, nie tylko w wymiarze gospodarczym, ale również społecznym i kulturalnym?
W 2014 roku Archiwum Państwowe w Katowicach, Muzeum w Rybniku, Instytut Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Lehrstuhl für Wirtschafts- und Sozialgeschichte Uniwersytetu w Regensburgu oraz Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach zorganizowały konferencję naukową pod tytułem Region w państwie – Państwo w regionie. Górny Śląsk w państwie Habsburgów i Hohenzollernów (1742–1918). Dwudniowe obrady toczyły się w Rybniku i Katowicach w dniach 29–30 maja 2014 roku, a organizacja konferencji została dofinansowana przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Prezentowany materiał stanowi pokłosie tej konferencji i prowadzonych w czasie spotkania dyskusji, co pozwoliło na pokazanie szerszego spektrum zagadnień badawczych. Tematyka tekstów dotyka spraw społecznych (austriackie prawo o zawieraniu małżeństw – Ellinor Forster, Janine Maegraith) i gospodarczych (analiza danych statystycznych na temat kolei – Dawid Keller), pokazuje też relacje między „wielką” polityką a lokalnym życiem na Górnym Śląsku (utrata Nowego Śląska przez Prusy – Dariusz Nawrot, polityka językowa – Roland Gehrke, postawy wyborcze – Kai Struve, Górnoślązacy a Reichstag – Bernard Linek). O realizacji pewnych modernizacyjnych idei w kościołach górnośląskich napisał Jerzy Gorzelik. Równie ważne jest zagadnienie lokalnych elit władzy (Jakub Grudniewski) podejmowane w kontekście pruskich badań nad biurokracją oraz elit finansowych pokazane w kontekście polityki oświatowej (Hochbergowie i ich obowiązki patronackie w powiecie pszczyńskim – Marta Sala). Aktywność modernizującego się społeczeństwa przedstawiają opracowania Bogdana Klocha, Barbary Kalinowskiej-Wójcik, Krzysztofa Gwoździa (bractwa strzeleckie), Aleksandry Skrzypietz (czasopismo „Dzwonek”) oraz Marcina Dziedzica (na przykładzie Otmuchowa). Tekstem dodatkowym, pokazującym obecności Ślązaków w zakonie paulinów w latach 1764–1864 jest opracowanie Jacka Szpaka.
W publikacji zamieszczono również dwa teksty przedstawiające projekty badawcze: Kathrin Pindl na temat poziomu życia społeczeństwa Górnego Śląska oraz Raffaela Parzefalla dotyczący I wojny światowej na Górnym Śląsku.”
Artykuły i materiały
Ellinor Forster, Janine Maegraith, Alte Gewohnheiten unter neuem Namen? Die Angleichung Schlesiens durch die österreichischen Eherechtsnormen im späten 18. und frühen 19. Jahrhundert.
Jerzy Gorzelik, Renovationes. Modernizacje średniowiecznych kościołów na pruskim Górnym Śląsku – od wojen śląskich do napoleońskich.
Dariusz Nawrot, Okoliczności straty Nowego Śląska przez Prusy w 1807 roku.
Barbara Kalinowska-Wójcik, Państwo na wsi? Gminy wiejskie na Górnym Śląsku pod koniec XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku – zarys problemu.
Roland Gehrke, Zwischen geduldeter Multilingualität und staatlich forcierter Germanisierung: Motive und Ziele der preußischen Sprachenpolitik in Oberschlesien im 19. Jahrhundert.
Krzysztof Gwóźdź, Bractwa strzeleckie Rejencji Opolskiej na przykładzie działalności Górnośląskiego Związku Strzeleckiego (Oberschlesischer Schützenbund).
Jacek Szpak, Ślązacy w polskiej prowincji paulinów w latach 1764–1864.
Dawid Keller, Górnośląskie koleje a koleje w innych częściach państwa pruskiego – próba analizy danych liczbowych (1847–1863).
Marta Sala, Polityka oświatowa książąt von Hochbergów w powiecie pszczyńskim w II połowie XIX wieku.
Jakub Grudniewski, Biurokracja a lokalne elity władzy w powiatach górnośląskich w okresie Cesarstwa Niemieckiego.
Kathrin Pindl, „Divergence” in Oberschlesien? Quantitative Zugänge zu Lebensstandard und Wirtschaftsentwicklung (Projektvorstellung).
Aleksandra Skrzypietz, „Dzwonek” z lat 1894–1902 jako przykład polskojęzycznej prasy kierowanej do dzieci i ich rodziców na Górnym Śląsku.
Bernard Linek, Górnoślązacy a Reichstag na przełomie XIX i XX wieku. Kampanie wyborcze. Role polityczne. Relacje z wyborcami.
Kai Struve, Politische Mobilisierung und Wahlverhalten. Das preußische Oberschlesien im Kaiserreich.
Bogdan Kloch, Ile państwa Hohenzollernów w mieście Rybniku i części powiatu rybnickiego w świetle „Politisches Handbuch für den Oberschlesischen Industriebezirk”?
Marcin Dziedzic, Modernizacja małego miasteczka. Otmuchów w czasach II Rzeszy Niemieckiej (1871–1918).
Raffael Parzefall, Der Erste Weltkrieg und die Kriegsnagelungen in Oberschlesien (Projektvorstellung).
Sprawozdania
Sprawozdanie Dyrektora Archiwum Państwowego w Katowicach za 2014 rok (Piotr Greiner)